ابن‌مریم ابوعبدالله محمد بن محمد شریف ملیتی مدیونی تلمسانیاِبْنِ مَرْیم، ابوعبدالله محمد بن محمد بن احمد، شریف ملیتی مدیونی تلمسانی (پس از ۱۰۱۴ق/۱۶۰۵م)، فقیه مالکی ، مورخ و ادیب می باشد. ۱ - زندگی نامهاز تاریخ تولد و مرگش اطلاع درستی در دست نیست. از کتاب البُستان او برمی‌آید که او تا سال ۱۰۱۴ق در قید حیات بوده است (البُستان، ص ۱۳۱۴؛ [۱]
حنفاوی، محمد، تعریف الخلف برجال السلف، ص ۱۵۲، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م
. وی در تلمسان به دنیا آمد، آنجا زیست و همان‌جا درگذشت. [۲]
نویهض، عادل، معجم‌اعلام‌الجزائر، ج۱، ص۱۸۴، بیروت، ۱۹۷۱م.
۲ - اساتیدابن مریم از شیخ سعید المقری و عده‌ای دیگر دانش گرفت. ۳ - آثار اثر برجسته وی کتاب البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان است که گزیده‌ای از کتاب نیل الابتهاج بابا تنبکتی و بغیة الروّاد یحیی بن خلدون و دیگران است. ۳.۱ - کتاب البستاناین کتاب درباره شرح حال عده‌ای از فقیهان و اولیای محلی، به خصوص کسانی است که در تلمسان زندگی و یا تحصیل می‌کردند [۳]
ابن مریم، محمد، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۳۱۴، به کوشش محمد بن ابی شنب، الجزایر، ۱۳۲۶ق/۱۹۰۸م.
[۴]
ابن مریم، محمد،البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، ج۱، ص۳۱۵، به کوشش محمد بن ابی شنب، الجزایر، ۱۳۲۶ق/۱۹۰۸م.
[۵]
حنفاوی، محمد، تعریف الخلف برجال السلف،ج۱، ص۱۵۱، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
[۶]
حنفاوی، محمد، تعریف الخلف برجال السلف،ج۱، ص۱۵۵، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م
. اولیای مورد بحث در کتاب، مردمان صاحب کرامتی بودند که از آموختن و عمل کردن به مطالب و احکام کتابهای دینی وابسته به مذهب مالکی غفلت نمی‌کردند (۲ EI). این کتاب در ۱۳۲۶ق/ ۱۹۰۸م به کوشش محمد بن ابی شَنَب در الجزایر به چاپ رسیده و در ۱۹۱۰م وسیله پروونتسالی باعنوان «زندگینامه اولیاء و علماء تلمسان» به فرانسوی ترجمه و ملخص متن عربی آن توسط دلپش در «مجله آفریقایی»، شم ۲۷ (۱۸۸۳م) و شم ۲۸ (۱۸۸۴) درج گردیده است.۳.۲ - کتاب فتح الجلیلاثر دیگر او فتح الجلیل فی ادویة العلیل، شرحی است بر ارجوزه ابوزید عبدالرحمان بن علی سنوسی و نسخه‌ای از آن در رجب ۱۰۹۲/ ژوئیه ۱۶۸۱ به دست احمد بن محمد بن عبدالله بن طریقه کتابت شده، اکنون در کتابخانه قرویین نگهداری می‌شود. [۷]
فاسی، محمد عابد، فهرس المخطوطات الخزانة القرویین، ج۲، ص۳۹۸-۳۹۹، دارالبیضاء، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
۳.۳ - آثار دیگرعلاوه بر دو اثر مذکور، این آثار نیز، چنانکه خود در البستان ذکر کرده از اوست: تحفة الابرار و شعار الاخیار فی الوظائف و الاذکار المستحبّة فی اللیل و النهار؛ التعلیقة السنیة علی الارجوزة القرطبیة؛ تعلیق علی مختصر الشیخ خلیل، شرح رساله خلیل بن اسحاق الجندی در فقه مالکی؛ تفسیر بعض الفاظ الحکم، که ناقص است؛ تفسیر الحسام؛ حدیث نبوی و حکایات الصالحین؛ شرح علی مختصر الصغری؛ شرح المرادیة؛ غنیة المرید لشرح مسائل ابی الولید؛ فتح العلام لشرح النصح التام للخاص و العام، که شرحی است بر کتاب ابراهیم تازی ؛ کشف اللبس و التعقید عن عقیدة اهل التوحید [۸]
حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۱۶۲۸.
۴ - فهرست منابع(۱) ابن مریم، محمد، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان، به کوشش محمد بن ابی شنب، الجزایر، ۱۳۲۶ق/۱۹۰۸م. (۲) حاجی خلیفه، کشف. (۳) حنفاوی، محمد، تعریف الخلف برجال السلف، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م. (۴) فاسی، محمد عابد، فهرس المخطوطات الخزانة القرویین، دارالبیضاء، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م. (۵) مخلوف، محمد، شجرة النور الزکیة، بیروت، ۱۳۴۹ق. (۶) نویهض، عادل، معجم‌اعلام‌الجزائر، بیروت، ۱۹۷۱م. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن مریم»، شماره ۱۷۵۷. |